کارایی روش‎ الکتره ترای در ارزیابی تناسب اراضی منطقه چالدران برای کشت سیب زمینی

سابقه و هدف: ارزیابی تناسب اراضی جهت حفاظت خاک امری اجتناب‌ناپذیراست. انتخاب یک روش مناسب نیز با توجه به محدودیت‌‌های روش فائو به‌‌عنوان روش مرسوم ارزیابی اراضی ضروری به نظر می‌‌رسد. در این راستا روش‌های چندمعیاره ازجمله الکتره‌ترای به‌ دلیل دخالت دادن نظرات کارشناسی، در نظرگیری وزن ویژگی‌های مؤثر در تناسب می‌تواند مفید باشد. مواد و روش‌ها: در این پژوهش روش ریشه دوم و روش الکتره‌ترای برای ارزیابی تناسب بخشی از اراضی شهرستان چالدران به مساحت تقریبی 5000 هکتار در حدفاصل ′19 °44 تا ′23 °44 طول شرقی و ′01 °39 تا ′08 °39 عرض شمالی برای کشت سیب‌زمینی استفاده شدند. برای نیل به اهداف در مجموع تعداد 60 خاکرخ حفر، تشریح و نمونه‎برداری گردید و پس از تجزیه خاک، ویژگی‎های شیب، سیل‎گیری، زهکشی، بافت خاک، ذرات درشت‎تر از شن، آهک، گچ، هدایت الکتریکی، درصد سدیم تبادلی و اقلیم منطقه با اعمال ضرایب وزنی در خاکرخ‌های مختلف استخراج گردید. وزن‌های معیارها با استفاده از روش ماتریس مقایسه زوجی و مقادیر مرز بین کلاس‎ها و نقاط مرزی در روش الکتره‌ترای با استفاده از جدول نیازمندی‎ها و داده‎های مربوط به ویژگی‎های خاک و اراضی تعیین شدند. پتانسیل تولید اراضی نیز با هر دو روش از ضرب شاخص‌های خاک در تولید پتانسیل حاصل گردید و با استفاده‌ از آماره‌های مختلف مقایسه شدند. یافته‌ها: رده‎بندی خاک‎ها براساس کلید رده‌بندی 2014، آلفی‌سول، اینسپتی‌سول و انتی‌سول است. مقایسه میانگین مقادیر ویژگی‎های خاک و اراضی بین کلاس‎های تناسب تفکیک‌شده در روش الکتره ترای با آزمون دانکن اختلاف معنی‎دار را نشان داد و این نشان‌دهنده دقت این روش در تفکیک کلاس‌های تناسب اراضی است. پتانسیل تولید سیب‌زمینی در منطقه چالدران با روش‌های ریشه دوم و الکتره ترای به ترتیب 9330 تا 30200 و 10140 تا 32350 تخمین زده شد. روش الکتره‌ترای ازنظر آماره‌های ضریب تبیین (87/0) و جذر میانگین مربعات خطا (۶/۱۹۷) دقت بیشتری نسبت به روش پارامتریک با ضریب تبیین (79/0) و جذر میانگین مربعات خطا (۲۴۱/۲) دارد. همچنین معیار میانگین هندسی نسبت خطا (GMER) نیز نشان‌دهنده کم‌برآوردی هر دو روش ارزیابی بود. از طرفی دقت بالای این روش‌ ترکیبی به تعیین حدود مناسب انتقالی‌، مقادیر مناسب آستانه‎ها و وزن‌های ویژگی‎ها و کاربرد رابطه-های فازی در فرآیند محاسبات بستگی دارد. نتیجه‌گیری: براساس نتایج به‌دست‌آمده، به نظر می‌رسد که روش الکتره‌ترای، از طریق ترکیب با نظرات کارشناسی می‌تواند بهتر به مسئله تناسب اراضی کشاورزی برای تیپ بهره‌وری خاص بپردازد. همچنین صرفه‌جویی در زمان فرآیند ارزیابی تناسب اراضی برای زراعت سیب‌زمینی قابل‌توجه بود. انطباق نتایج به‌دست‌آمده نیز با تولید واقعی تأییدکننده اثربخشی سامانه می‌باشد.